خانه    نقشه سایت    تلفن 021-26701198     تماس با ما info@karafarinenab.ir

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 امتیاز 5.00 (2 رأی)

امتیاز کاربران

ستاره فعالستاره غیر فعالستاره غیر فعالستاره غیر فعالستاره غیر فعال
 


فرایند خلاقیت

فرایند خلاقیت
دررویكردی عمومی، نگاه به خلاقیت، منظری توسعه مدارانه و جهت گیری اثر بخش را به همراه دارد. خلاقیت از دیرباز عنصری تماماً ذاتی و نهادینه شده و تقریباً موروثی قلمدادشده ولی آنچه كه امروز به عنوان نگرش خلاقانه، طراحی خلاقانه، استعداد

خلاق و بیشتراز همه تفكر خلاق موسوم است ، پارادایمی فراتر از عنصری با رویكردی درونی است. نگاهنوین به خلاقیت، آن را آموزش محور و پرورش مدار میداند و تقویت و فعلیت آن را در چارچوب شئون فكری و حوزه های عملی ممكن میشمارد.
● تعریف خلاقیت
كارشناسان، خلاقیت را «توانایی نگاه جدید و متفاوت به یك موضوع» (ورتهایمر ۱۹۴۵) «فهم بهتر و سازماندهی شده» (كلی و راجرز ۱۹۶۵) «حدس زدن یا منظم كردن فرضیه ها» (تورنس ۱۹۶۵) «فهم ناخودآگاه و هدایت شونده به سوی بینشهای جدید» «توردوریكاردز ۱۹۸۸) «تولید ایدههای جدید و مفید» (آمیلی ۱۹۶۶) «تفكر جانبی دربرابر تفكر عمودی» (ادوارد دوبونو ۱۹۶۶) «تفكر واگرا در برابر تفكر همگرا» (گیلفورد۱۹۶۶) «معرفی پدیده ها یا روش های جدید و توانایی خلق كردن با نیروی تخیل» (گات لوییس۲۰۰۰) «ارائه رهیافت های جدید و غیرمعمولی و اثربخش» (پاپالیا ۱۹۸۸) و «برقرار كردنارتباطات جدید» (استنبرگ و اوهارا ۱۹۹۷) تعریف كردهاند.
در نگاه ما «خلاقیت برایند نیروهای تخیلی و تعقلی فرد است كه با استفاده از دانسته های قبلی و كشفیات جدید،‏ قالب های ذهنی و محدودیت های فكری او رادر هم می شكند و رهیافت هایی نو برای حل مسئله ارائه می دهد».
قوه تعقل و قوه تخیل انسان در دو سوی طیف ذهنی انسان قرار داردو خلاقیت محصول پرورش متناسب و همگون این دو قوه است و چه بسا رشد ناهمگون یكی ازاین دو قوه انسان را به دام جمود فكری یا خیال پردازی و مالیخولیایی بیندازد.
خلاقیت بر دو پایه تصورات و تعقلات بنا نهاده شده است كه برایندآنها منجر به تولید ایده های خلاقانه می شود و انسان های خلاق عموماً كسانی هستند كه این دو قوه را به خوبی در وجودشان پرورش داده باشند و از برایند این دو در جهت مقاصد و اهداف خود استفاده كنند.
● تصورات مؤثر در خلاقیت
تصورات مؤثر در خلاقیت، عبارتند از:
▪ تصورات مثبت یا حدس زننده: تصوراتی كه ما از چیزهای لذت بخش و اتفاقاتی كه دوست داریم برای مان بیفتد در ذهن می سازیم. مانند تصورات بصری كه به ماامكان می دهد هر تصویر فكری دلخواه را در مغز به وجود آوریم.
▪ تصورات بازسازنده:
تصوراتی كه ما را قادر می سازند تا تصویرهای گذشته را به طور غیرارادی در مغز خود بازسازی كنیم.
▪ تصورات ساختاری:
حس ذاتی برای تجسم اشكال سه بعدی و توانایی غریزی برای ساختن تصویری واضح و سه بعدی در مغز از نقش های مسطح، مانند قدرتی كه هوانوردان را در فرودآوردن هواپیما به زمین در پروازهای بدون دید یاری می كند.
▪ تصورات جانشینی:
تصوراتی كه به وسیله آن ها می توانیم خود را به جای دیگران قرارداده و در غم ها و شادی های آن ها شریك شویم.
▪ تصورات پیشبینی كنند:
تصوراتی كه انسان را قادر میسازند تا در مورد آینده حدس زده وآن را پیشبینی كند.
● فرایند خلاقیت
بعد از تعریف خلاقیت و درك چیستی آن، میبایستی با فرایندی كه برای دستیابی به راه حل های خلاقانه طی میشود، آشنا شویم. فرایند حل خلاقانه مسائل،دارای الگویی شش مرحل های است.
۱) مرحله اول: حقیقت یابی
حقیقت یابی شامل گام های زیر است:
▪ تعریف مسئله: در این مرحله فرد مسائلی را كه باید حل كند شناسایی و انتخاب میكند.
▪ آماده سازی:
جمع آوری و گزینش داده های مربوط به موضوع كه این دادهها شاملدانشی كه از قبل در ذهن وجود داشته به علاوه دانشهایی است كه جدیداً برای حل خلاق مسئله جمع آوری میكنیم.
نكته ای كه در مورد جمع آوری داده ها باید مورد توجه قرار گیرد ایناست كه جمع آوری اطلاعات در حجم زیاد و با شیوه ای نامناسب، باعث عدم رشد خلاقیت می شود. جان لیتكس متخصص علوم تربیتی امریكا گفته است «اطلاعات ممكن است قدرت تصوررا خفه كند» به همین دلیل، روش صحیح جمعآوری دادهها باید مورد توجه قرار گیرد. لذاباید «به حقایق برجسته در زمینه مربوطه پرداخته و بعد شروع به تدبیر فرضیات ممكنكنیم سپس دوباره به مرحله ابتدایی برگشته و تمام حقایق موجود در آن زمینه را موردبررسی قرار دهیم» (ریمون كیوی و لوك وان كامپنهود ۱۹۸۸).
۲) مرحله دوم: پالایش
داده های جمع آوری شده نیاز به پالایش و طبقه بندی اساسی دارد تا اطلاعات سره از ناسره را از هم جدا كرده و میان اندیشه ها و مطالب مناسب و بیهوده تفكیك قائل شویم و آن هایی را كه به درد نمیخورند در سطل زباله ای بزرگ بریزیم.
۳) مرحله سوم: تجزیه و تحلیل
در این مرحله، فرد در عمق اطلاعات دریافتنی به كنكاش و جست وجو می پردازد و مطابق با مسئله و هدفی كه از حل مسئله دارد، از اطلاعات استفاده میكند. البته بخشی از این تلاش به صورت ناآگاهانه بوده و ذهن به طور ناخودآگاه به پردازشاطلاعات در ذهن میپردازد كه به آن «دوره كمون» (والاس ۱۹۲۶) نیز گفته می شود.
۴) مرحله چهارم: ایدهیابی
در این مرحله، به كمك داشته های ذهنی كه در مراحل اول تا سوم طی فرایندهای ویژهای جمع آوری و پردازش شده اند، فرد شروع به تولید ایده های خلاقانه میكند كه شامل گامهای زیر است:
▪ ایجاد ایده ها: تدبیر ایده های آزمایشی موقت به عنوان سرنخ های ممكن
▪ پروراندن ایده ها: این مرحله با انتخاب مفیدترین ایده های حاصله و افزودن یا تغییر و تركیب آنها كه منجر به ایجاد ایدههای جدیدتر و متكاملتر میشودانجام میپذیرد.
۵) مرحله پنجم: راه حل یابی
این مرحله شامل دو گام زیر است:
▪ ارزشیابی فرد: فرد از این طریق بهترین ایده های تولید شده را انتخاب میكند.
▪ گزینش: انتخاب راه حل نهایی از میان ایده های گزینش شده وپیاده سازی آن
۶) مرحله ششم: بازخوردگیری
این مرحله، پس از پیادهسازی ایده هایی كه در مرحله پنجم گزینش شد، صورت می گیرد. با گرفتن بازخورد مناسب ضعف ها و كاستی های ایده ها مورد بررسی قرارگرفته و با استفاده از تجربیات عملی، ایده ها متكامل تر و عملی تر میشوند.
طی این مراحل، در مرحله اول تا سوم فرد با استفاده از نیرویتعقل به جمعآوری اطلاعات و بازپروری آنها میپردازد. در مرحله چهارم كه اوج تعاملقوه تفكر و تخیل است و باید آن را هنگامه بروز جوانه های خلاقیت در ذهن آدمی دانست،با استفاده از قدرت تصور و خیال پردازی و با كمك داده های پردازش یافته مراحل قبل،ذهن موفق به ابداع ایده های درخشان می شود. در مرحله پنجم و ششم به كمك قوه داوری وقضاوت كه خود از شئون تفكر است و پیشتر در مورد آن توضیح داده شد، بهترین وعملیترین راهها را انتخاب و با گرفتن بازخورد مناسب به كمك تفكر علت و معلولی وقضاوتی، یافتههای ذهنی را به راه حل های عملی و كارامد تبدیل می كنیم.
● ویژگی های افراد خلاق
افراد خلاق عموماً ویژگی های دارند كه آنها را از سایر مردم متمایز میكند. این ویژگی ها كه همان ظهور و بروز نیروهای تفكری و تخیلی انسان درمنظر و دیدگاه دیگران و تحقق عملكردهای آنها در عالم خارج است، عبارتند از:
▪ هوش:
افراد خلاق، همواره به اندازه كافی از هوش برخوردارند. یعنیلزوماً انسانهای دارای هوش بالا، انسانهای خلاقی نیستند. بلكه كسانی خلاق هستند كه توانسته اند هوش خود را به نحو مطلوبی تربیت و سازماندهی كنند.
▪ سیالیت فكری:
از توانایی ایجاد سریع تعداد زیادی ایده برخوردار است.
▪ انعطافپذیری ادراكی:
توانایی دست كشیدن از یك قاعده و قانون و چارچوب و یافتن چارچوب های جدید را دارند. به بیانی دیگر، ذهن آنها بهتر و سریعتر میتواند قالب شكنی كند و به الگوهای جدید دست یابد.
▪ ابتكار:
توانایی و تمایل به ایجاد جواب های غیرمعمول و مرسوم را در واكنش به محرك های محیطی دارند. تنوع طلبی و بیزاری از انجام كارها به صورت روتین از دیگرخاصیت های این ویژگی است.
▪ استقلال رأی و داوری:
به خود متكی بودن و سنجش افكار و ایده ها بر مبنای منطق واستدلال به دور از وابستگی ها و غوغا سالاری ها و عدم تمایل به همرنگی با جماعت ازدیگر ویژگی های این افراد است.
▪ اعتماد به نفس:
به توانایی خود اعتماد و باور دارند و تصویری واقعی از امكانات و حدود توانمندی های خود دارند.
▪ خطرپذیری: از انتقاد و شكست ترسی ندارند و اشتباهات رافرصتهایی برای یادگیری تلقی میكنند.
▪ تمركز ذهنی:
به طور فعال و پر تلاش، هم از نظر ذهنی و هم از نظر عملی، بهایده میپردازند.
▪ دانش: افراد خلاق، سالهای زیادی را برای كسب دانش و تسلط برموضوع مورد علاقه خود صرف میكنند و علاوهبر آن همواره در حال توسعه دائمی دانشوآگاهی خود هستند.
▪ پیشینه تاریخی:
افراد خلاق، عموماً در زندگی دچار رخدادهای متنوعی بودهاند وبعضاً فقدانهای بزرگی نظیر والدین یا امكانات مالی داشتهاند. این فقدان ها عموماً موجب برانگیختن احساس نیاز شده و فرد را واداشته اند تا در جهت رفع نیاز خود به راه حل های خلاقانه بیندیشد.
▪ نیاز به كسب موفقیت:
افراد خلاق نیاز دارند در كسب هدف های خود، به موفقیت هایی دستپیدا كنند. این نیاز منبعی قوی و دلگرم كننده برای تلاش مضاعف فرد در زمینه دستیابیب ه راه حل های تازه، ریسكپذیری بیشتر و تمركز قویتر بر روی موضوع است.
● موانع بروز خلاقیت
شاید اولین سؤالی كه بعد مطرح شدن بحث خلاقیت و ویژگی های انسانهای خلاق به وجود میآید، این باشد كه بهرغم اینكه تقریباً تمام انسانها دارایدو قوه تفكر و تعقل هستند، چرا عدهای خلاق و سرشار از ایدههای نو و بدیع هستند وگروهی دیگر بیابان لم یزرعی هستند خالی از هر گونه نسیمی كه اندكی بوی تمایل برایكارهای جدید، نو، متنوع و متفاوت از گذشته را دارد؟ پارهای از این دلایل عبارتند از (آبایی ۱۳۸۲):
▪ گمان اینكه مسئله تنها یك راهحل درست دارد
▪ سعی بر اینكه همیشه منطقی باشیم
▪ طاعت بی چون و چرا از قوانین
▪ ترس از ابهامات و علاقه به مشخص بودن همه چیز
▪ اصرار بر اینكه همیشه عملی فكر كنیم
▪ ترس از شكست و پرهیز از انجام كارهای مخاطرهانگیز
▪ عدم تفریح و سرگرمی
▪ تخصص پیدا كردن تنها در یك كار
▪ ترس از احمق جلوه داده شدن توسط دیگران
▪ اعتقاد نداشتن به اینكه میتوانیم خلاق باشیم
● راههای پرورش خلاقیت
پیشتر گفته شد كه خلاقیت، برایند نیروهای تعقلی و تخیلی انساناست كه قالب های ذهنی را میشكند و ایدههای نوآورانه را به ذهن متبادر میسازد. بنابراین، به خاطر پرورش خلاقیت باید كارهایی انجام دهیم كه از طرفی دانش و تجربه ما را كه به عنوان ماده خام خلاقیت هستند بالا ببرد و از طرف دیگر شیوه تفكر ما رااصلاح و هدایت كند و از سویی قدرت تخیل ما را بهبود بخشیده و امكان تصورسازی به مابدهد.
میدانیم كه خلاقیت نوعی تكاپوی فكری و ذهنی برای دستیابی بهاندیشههای بدیع است. پس كارهایی كه بتواند ذهن را در این راستا به تكاپو وا دارد وبه ما فرصت اندیشیدن و تبلور آن را در جهان خارج بدهد، موجب افزایش خلاقیت میشود.
▪ تجربه:
غنیترین منبع سوخت و عاملی است كه موجب میشود انسان بتواندایدههای خلاقانه ارائه بدهد.
تجربه را میتوان از انجام كارهای متنوع و مخاطرهانگیز، مسافرتمخصوصاً با شرایط سخت و مصیبتبار و به مكانهای دور افتاده، تماسهای شخصی با دیگرانبویژه كودكان، خواندن شرح حال افراد، تماشا كردن تلویزیون، گوش كردن رادیو و ... به دست آورد.
▪ بازیهای فكری:
حل معما، جدول، شطرنج، كلمات متقاطع، بیست سوالیها، بازی درهوای آزاد، حل مسائل ریاضی بخصوص مسائل هندسه و احتمال كه نوعی ورزش ذهنی هستند درتقویت قدرت تفكر موثرند.
▪ كوشش زیاد:
آنچه موجب خلاقیت میشود، لزوماً هوش و نبوغ فوق العاده نیست بلكه كوشش مضاعفی است كه افراد خلاق انجام میدهند تا مغز را به تصور وا دارند. سختكوشی وعادت كردن به كار و تلاش ما را در هنگام تولید ایده های خلاقانه یاری میكند.
▪ دانش:
بروز ایدههای نو نیاز به دانش فراوان دارد. در حقیقت دانش ماده اولیه تصورسازی است توسعه دائمی دانش و اطلاعات وسیع در بروز ایدههای خلاقانه نقشبیبدیلی دارند.
▪ روحیه پرسشگری:
تقویت روحیه پرسشگری و اینكه انسان از طرح سوالهای به ظاهركودكانه واهمه نداشته باشد و سوالهای چالش برانگیز مطرح كند، باعث پرورش كنجكاوی درانسان میشود و ساختارشكنی قالب های ذهنی را تسریع میكند.


ماهنامه صنعت خودرو

نظر خود را اضافه کنید.

ارسال نظر به عنوان مهمان

0 / 1000 محدودیت حروف
متن شما باید کمتر از 1000 حرف باشد
نظر شما به دست مدیر خواهد رسید
شرایط و قوانین.
  • هیچ نظری یافت نشد

ورود کاربران

خبرنامه پیامکی




گالری تصاویر

با ما در ارتباط باشید