روند نزولی قیمت‌ها ادامه پیدا می‌کند

شرکت برتیش پترولیوم و شرکت انگلیسی-هلندی شل را باید در ردیف بدهکارترین شرکت‌های خارجی به شرکت ملی نفت ایران دانست، زیرا این دو شرکت با گذشت چند سال هنوز بدهی‌های چند میلیارد دلاری خرید نفت و گاز از ایران را پرداخت نکرده‌اند.

شرکت شل که تا پیش از افزایش تحریم‌های بین‌المللی سابقه مشارکت در توسعه میادین نفتی ایران همچون طرح توسعه میادین نفتی سروش و نوروز را در کارنامه فعالیت‌های بین‌المللی خود داشت یکی از مشتریان طلای سیاه سنگین ایران هم بود به‌طوری که روزانه بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار بشکه نفت به این شرکت چند ملیتی فروخته می‌شد. با افزایش تحریم‌های خصمانه اتحادیه اروپا علیه صنعت نفت ایران، فروش روزانه نفت خام به این شرکت انگلیسی – اروپایی با مشکلاتی همراه شد به‌طوری‌که با تحریم «سوییفت» شرکت نفتی رویال داچ شل برای عمل به قراردادهای نفتی خود با ایران دچار مشکلات متعددی شده بود. مهر نوشت؛ میزان صادرات نفت ایران به شرکت شل به حدود ۱۰۰ هزار بشکه در روز رسید.در نهایت با پابرجا ماندن تحریم‌های بین‌المللی، شرکت شل موفق به پرداخت بدهی دو میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلاری خود به شرکت ملی نفت ایران نشد تا در کنار تعدادی از پالایشگاه‌های یونانی، یکی از بدهکاران دانه‌درشت نفتی ایران لقب بگیرد.

در تاریخ آغاز تجارت نفتی ایران با کشورهای مختلف جهان تنها پنج کشور سودان، تانزانیا، نیکاراگوئه، اردن و کره شمالی هیچگاه بدهی نفتی خود را به ایران پرداخت نکرده‌اند و حتی هم‌اکنون مذاکرات با این کشورها برای تهاتر بدهی‌های معوق نفتی با انواع کالا و خدمات هم به حالت تعلیق درآمده است. با این وجود هم‌اکنون باید نام شرکت شل را هم در کنار این پنج کشور بدهکار نفتی به ایران قرار داد و حتی مذاکرات وزیر سابق نفت ایران و اخذ مصوباتی از سازمان ملل و اتحادیه اروپا هم منجر به وصول بدهی دومیلیارد و ۳۰۰ میلیون دلاری نفتی ایران نشده است.از سوی دیگر در کنار شرکت شل، شرکت برتیش پترولیوم انگلیس هم در جایگاه دومین بدهکار گازی ایران قرار دارد به‌طوری‌که با وجود ازسرگیری تولید گاز ازمیدان مشترک رهوم در دریای شمال منابع مالی متعلق به شرکت ملی نفت ایران از محل استخراج گاز از این میدان با دستور مستقیم دولت انگلیس تا اطلاع ثانوی توسط شرکت برتیش پترولیوم در حسابی بلوکه شده است. این درحالی است که پیش از این با وجود تصویب تحریم‌های نفتی در کاخ سفید و اتحادیه اروپا، شرکت برتیش پترولیوم انگلیس نسبت به مشارکت با شرکت ملی نفت ایران در میدان گازی شاه‌دنیز جمهوری آذربایجان هم از گزند تحریم‌ها معاف شده بود.
با گذشت حدود سه سال از بدهی معوق نفتی شرکت شل به شرکت ملی نفت ایران، بیژن زنگنه، وزیر نفت ایران در حاشیه برگزاری یکصد و شصت و ششمین اجلاس اوپک در وین بار دیگر با مدیران ارشد این دو غول نفتی انگلیس پای میز مذاکره نشسته است.قطعا یکی از محورهای برگزاری نشست مشترک وزیر نفت ایران با مدیران ارشد شرکت‌های شل و برتیش پترولیوم انگلیس در کنار مشارکت‌های جدید در طرح‌ها و پروژه صنایع نفت و گاز ایران پس از لغو تحریم‌ها، وصول بدهی‌های معوق نفتی و گازی این دو شرکت بزرگ اروپایی بوده است.

زنگنه علاوه بر دیدار با مدیران شل و بی‌پی با مدیران ارشد شرکت توتال فرانسه و با نماینده شرکت ایی یونیت انیترنشنال ترکیه هم دیدار و گفت‌وگو کرده است.توتال فرانسه که قرار است هفته جاری در دادگاه مشابهی در اروپا به دلیل پرداخت رشوه نفتی به برخی از مسئولان ایرانی در حدفاصل سال‌های ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۰ میلادی محاکمه شود، در حاشیه نشست اوپک با وزیر نفت ایران درباره ظرفیت‌های جدید سرمایه گذاری در صنایع نفت و گاز مذاکره کرده است. کارافرین ناب نوشت؛ بیژن زنگنه، وزیر نفت مهرماه سال جاری درباره جزئیات پرداخت بدهی‌های نفتی شرکت شل، گفته بود: شل برای پرداخت بدهی نفتی به ایران آمادگی دارد اما فعلا امکان نقل و انتقال این بدهی ارزی وجود ندارد. این عضو کابینه دولت با بیان اینکه وزارت نفت پیگیر بدهی نفتی شل به ایران است، تاکید کرده بود: فعلا این پول نفتی قفل شده است و امکان پرداخت این بدهی نفتی وجود ندارد.

نشست وزرای نفت اوپک روز پنجشنبه در وین برای بررسی سیاست‌های این سازمان در زمینه تولید نفت و دلایل کاهش قیمت آن در بازار و همچنین راهکارهای جلوگیری از کاهش قیمت برگزار شد. سقف تولید سازمان اوپک طی سه سال گذشته روزانه 30 میلیون بشکه تعیین شده که حدود یک‌سوم تولید جهانی است. قیمت نفت خام از ماه ژوئن تاکنون به دلیل افزایش تولید نفت شیل آمریکا و کاهش تقاضای جهانی 30 درصد کاهش یافته و به زیر 80 دلار در هربشکه رسیده است. نفت شیل نوعی نفت است که آمریکا با فناوری پیچیده حفاری افقی و هیدرولیک آن را از صخره‌های شیل استخراج می‌کند. تحلیلگران معتقدند با این وضعیت قیمت‌ها احتمالا به 60 دلار در هر بشکه سقوط خواهد کرد.اعضای این سازمان درباره کاهش تولید اختلافات شدیدی داشتند به‌طوری که اعضایی نظیر ونزوئلا، اکوادور، لیبی، نیجریه، ایران و عراق خواستار کاهش تولید و کویت، امارات و عربستان خواستار حفظ سطح کنونی تولید بودند و کاهش تولید را به تضمین سهم بازار خود در بازار بسیار رقابتی امروز منوط می‌دانستند. الیور جاکوب تحلیلگر نفتی می‌گوید که عربستان در حال بسط این ایده است که قیمت نفت باید در کوتاه‌مدت پایین‌تر بیاید و به کف قیمتی بشکه‌ای 60 دلار برسد تا در سال‌های آتی ثبات بیشتری در محدوده بالای 80 دلار داشته باشد. به‌عبارت دیگر به نفع اوپک است که قیمت‌های پایین را برای دوره کوتاهی تحمل کند تا پروژه‌های نفت شیل در آمریکا کاهش پیدا کند.

سعودی‌ها و دیگر تولیدکنندگان حاشیه خلیج‌فارس به مدد ذخایر ارزی بزرگ خود می‌توانند چنین رقابت و دوره کاهش قیمت‌ها را تحمل کنند اما دیگر اعضا مثل ونزوئلا، اکوادور، لیبی، نیجریه و عراق شرایط سختی را سپری خواهند کرد.علی صالح‌العمر، وزیر نفت کویت گفت: اوپک مجبور است هر قیمتی را که بازار تعیین می‌کند بپذیرد حال این قیمت 60 دلار، 80 دلار یا 100 دلار باشد. عادل عبدالمهدی، وزیر نفت عراق کف کاهش قیمت نفت را 65 تا 70 دلار اعلام کرد. توسعه نفت شیل آمریکا بسیاری از اعضای اوپک را غافلگیر کرده و سلطه آنها روی بازار را تضعیف کرده است. اعضای اوپک آخرین بار در سال 2008 زمانی که قیمت نفت از بشکه‌ای 140 دلار به 32 دلار در هر بشکه کاهش یافت، تولید خود را کاهش دادند.
درهمين حال نماینده سابق ایران در اوپک با اشاره به این‌که تثبیت میزان تولید اوپک به معنای ادامه روند موجود خواهد بود، گفت: انتظار می‌رفت که در اجلاس اوپک در جهت کاهش سهمیه تولید اعضا تصمیم‌گیری شود. کارافرین ناب نوشت؛ محمدعلی خطیبی‌طباطبایی با بیان اینکه تثبیت تولید اوپک به میزان 30 میلیون بشکه به معنای ادامه وضع موجود و احتمالا ادامه روند نزولی قیمت‌ها خواهد بود، تصریح کرد:‌ اگرچه امیدواریم قیمت نفت بازهم کاهش نیابد، اما با توجه به اینکه میزان تقاضا برای نفت اوپک 2/29 میلیون بشکه برآورد شده و اعضای اوپک بیش از 30 میلیون بشکه تولید می‌کنند، اضافه عرضه موجود به قیمت‌ها فشار وارد می‌کند.

وی با بیان اینکه اکنون میزان تولید توسط اعضای اوپک حدود 4/30 میلیون بشکه است، خاطرنشان کرد: انتظار می‌رفت که اعضای اوپک در راستای کاهش عرضه تصمیم بگیرند، اما متاسفانه چنین تصمیمی گرفته نشد و شاهد ادامه وضع موجود خواهیم بود.خطیبی با اشاره به این‌که در این اجلاس از کاهش تولید نفت غیر اوپک صحبت شده است، گفت: گفته می‌شود که با توجه به کاهش قیمت نفت، تولید نفت شیل صرفه اقتصادی نخواهد داشت اما این اظهارات درحالی مطرح می‌شود که سرمایه‌گذاری بر روی نفت شیلی که اکنون در بازار انجام می‌شود در گذشته صورت گرفته و کاهش قیمت نفت می‌تواند سرمایه‌گذاری‌های آتی بر روی تولید نفت شیل را تحت‌تاثیر قرار دهد. نماینده سابق ایران در اوپک با تاکید بر این‌که به اعتقاد من کاهش قیمت نفت نمی تواند میزان تولیدات فعلی شیل اویل را تحت تاثیر قرار دهد، افزود: اگر بنا بود نفت شیل از بازار خارج شود در دهه‌های گذشته که حتی قیمت نفت به زیر 10‌دلار نیز سقوط کرد نفت شیل از بازار خارج می‌شد. وی ادامه داد: به نظر می‌رسد این اظهارات و تاکید بر کاهش تولید غیر اوپک از سوی کسانی مطرح می‌شود که طی سال‌های اخیر اضافه تولید داشته و در واقع این اضافه تولید را زیر پوشش تولید غیراوپک پنهان کرده‌اند و اکنون موضوع افزایش تولید غیراوپک را برجسته می‌کنند.خطیبی با اشاره به افزایش تولید عربستان، کویت و امارات به دلیل کاهش تولید برخی از کشورهای عضو اوپک مانند ایران و لیبی خاطرنشان کرد: باید توجه کنیم که سهم بازار ما را نفت شیل نگرفته است و در واقع اعضای اوپک کاهش تولید ایران در بازار نفت را جبران کرده‌اند.
نماینده سابق ایران در اوپک با اشاره به اینکه میزان تولید نفت شیل اکنون حدود دو میلیون بشکه از حدود 90 میلیون بشکه تولید روزانه نفت در جهان است، اظهار کرد: عربستان به‌تنهایی حدود دو میلیون بشکه اضافه عرضه دارد.وی در ادامه با اشاره به این‌که اگر چه از کاهش قیمت نفت همه کشورهای تولیدکننده متضرر می‌شوند، تصریح کرد: برخی حاضرند منافع خود را به قیمت از بین بردن منافع دیگران زیر پا بگذارند. به عبارت دیگر عربستان و سایر کشورها اگر میزان کمتری تولید کنند، اما با قیمت بالاتری نفت خود را به فروش برسانند سود بیشتری کسب خواهند کرد.خطیبی با اشاره به اینکه منکر نقش نفت شیل در بازار نفت نمی‌شوم، خاطرنشان کرد:‌ تا زمانی که مازاد عرضه از بازار نفت خارج نشود و تعادل بین عرضه و تقاضا برقرار نشود شاهد روند کاهشی قیمت نفت خواهیم‌بود.

وی با بیان اینکه رقم 29 میلیون سقف مناسبی برای میزان تولید اعضای اوپک است، اضافه کرد: اگر کشورها به سهمیه‌های قبلی خود بازگردند تعادل در بازار برقرار خواهد شد. نماینده سابق ایران در اوپک در پایان با اشاره به این‌که نشست بعدی اوپک در ماه ژوئن برگزار می‌شود گفت: البته اگر وضعیت بدتر شود درصورت اجماع اعضا امکان برگزاری اجلاس اضطراری وجود دارد.
اما در پايان اجلاس يكصدوشصت‌وششم اوپك با توجه به کاهش سریع قیمت نفت در ماه‌های گذشته، اعضای اوپک تصمیم گرفتند که ثبات قیمت‌های نفت در سطحی که بر رشد اقتصادی جهان تاثیر منفی نگذارد و درآمد کافی را برای تولیدکنندگان به همراه داشته باشد و سرمایه‌گذاری‌های آینده را تضمین کند، برای اقتصاد جهانی مناسب است.در این نشست ١٢ کشور عضو اوپک درباره حفظ سقف تولید اوپک در سطح روزانه ٣٠ میلیون بشکه به اجماع رسیدند.در این نشست همچنین تأکید شد که اعضای سازمان درصورت نیاز، برای تضمین ثبات بازار و بهای مناسب نفت برای تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان، گام‌های لازم را خواهند برداشت و به سرعت به تحولات مؤثر بر نظم بازار نفت، واکنش نشان خواهند داد. در این نشست همچنین تصمیم گرفته شد که نشست آینده این سازمان در پنجم ژوئن ٢٠١٥ (جمعه، ١٥ خردادماه ١٣٩٤) در مقر دائمی این سازمان در وین برگزار شود.

مهدی جاویدپور